محرم ۱۴۰۴؛ ندای کربلا Muharram 1404: The Call of Karbala

محرم

محرم ماه خون، ماه شهادت

مَهِ آزادگان ، اهل عبادت

 

بِشُد ماهِ دفاع از حقِ مظلوم

محرم در کلام خون فشانت

 

دو جبهه در محرم صف کشیده

یکی از آن دو صف باشد کنارت

 

یکی دنبال آتش در دو دنیا

در آن آتش هُویدا صد رذالت

 

به صف در بسته خیلِ آن خبیثان

به دنبال زر و زور و خِباثت

 

به شب باطل کند جنگی پر از خون

شب تیره به صد خُدعه دِنائَت

 

به جنگی نا برابر در دو جبهه

مقابل شد به شب، نورِ هدایت

 

یکی از جمعِ مظلومانِ عالم

یکی لشکر پُر از خُبثُ و شِناعت

 

یکی جمعی پر از نورِ هدایت

یکی لشکر پر از تهمت، قساوت

 

وفادارانِ عالم همرهِ او

به هفتاد و دو تن شد او حمایت

 

 

هزاران جان اگر بودی به هر تن

بداندی به راهش با صداقت

 

بر آن پاکیزه مردِ روزِگاران

بر آن هادی، بر آن سَمبُل، نجابت.

 

کنون شاپور با روح و روانت 

بکن آنرا به جان، آویز گوشت

 

که عاشورا شود تکرار هر دَم

تو باید بشنوی در دل ندایت

 

که هَل مِن ناصِراً هر دم بخواهد

زِ  امت یاریِ حق، آن حسین ات

 

شاعر شاپور/ دکتر حجت اله/ سلیمانی

عضو هیات علمی و سردبیر مجله ندای ایثار دانشگاه علوم پزشکی تهران  https://nesar.tums.ac.ir/

اول محرم 1446 معادل با 17 تیر 1403

 

 

Muharram

Muharram, the month of blood, the month of martyrdom,

The month of the free, the worshippers’ stand,

It’s the month to defend the oppressed in truth,

In your words, Muharram is spilled blood.

Two fronts are aligned in Muharram’s battle,

Stand beside one of those rows.

One seeking fire in this world and the next,

In that fire, the face of arrogance has a hundred vices.

The closed ranks of those vile ones,

Chasing gold, power, and wickedness.

The night fights a war full of blood,

A dark night deceived with a hundred tricks.

An unequal war on two fronts,

Night facing the guiding light.

One among the oppressed of the world,

And one army full of malevolence and deceit.

One group full of the light of guidance,

And one army full of accusations and cruelty.

The faithful of the world, supporting him,

Supported him with seventy-two souls.

If thousands of lives were at each one’s command,

They would know the path with sincerity.

For that pure man of the days,

That guide and noble champion,

His nobility, his courage,

Shapur’s spirit, your soul:

Make it a part of your heart,

Let it hang around your flesh,

For every moment, Ashura repeats anew,

And deep within, you must hear its cry:

“Is there ever a helper?”—

Always seeking a supporter from your Ummah—

That Hussain, your hero, your true guide.

*(Poet: Shapur / Dr. Hojjatollah Soleimani

Member of the Faculty & Editor-in-Chief of Neda-e Esaar Magazine, Tehran University of Medical Sciences)*

 

 

محرم

مُحَرَّمٌ شَهْرُ الدِّمَاءِ، شَهْرُ الشَّهَادَةِ،

شَهْرُ الْأَحْرَارِ، وَأَهْلِ الْعِبَادَةِ.

قَدْ صَارَ شَهْرَ الدِّفَاعِ عَنْ حَقِّ الْمَظْلُومِ،

مُحَرَّمٌ فِی کَلَامِکَ الدَّامِی.

جَبْهَتَانِ فِی مُحَرَّمٍ اصْطَفَّتَا،

إِحْدَى الصَّفَّیْنِ هِیَ بِجَانِبِکَ.

وَاحِدَةٌ تَبْغِی النَّارَ فِی الدَّارَیْنِ،

وَفِی تِلْکَ النَّارِ مِئَةُ رَذِیلَةٍ تُبْدَى.

تَقَفُّ بِصَفٍّ مُغْلَقٍ جَمْعُ الْخَبِیثِینَ،

یَتَبَعُونَ الْمَالَ وَالْقُوَّةَ وَالْخُبْثَ.

فِی اللَّیْلِ یُبْطِلُونَ حَرْبًا مَلِیئَةً بِالدِّمَاءِ،

لَیْلَةٌ مُظْلِمَةٌ بِمِئَةِ مَکْرٍ وَدَنَاءَةٍ.

فِی حَرْبٍ غَیْرِ مُتَکَافِئَةٍ عَلَى جَبْهَتَیْنِ،

تَقَابَلَ اللَّیْلُ بِنُورِ الْهِدَایَةِ.

وَاحِدٌ مِنْ جَمْعِ مَظْلُومِی الْعَالَمِ،

وَوَاحِدٌ جَیْشٌ مَلِیءٌ بِالْخُبْثِ وَالْفُحْشِ.

وَاحِدٌ جَمْعٌ مَلِیءٌ بِنُورِ الْهِدَایَةِ،

وَوَاحِدٌ جَیْشٌ مَلِیءٌ بِالتُّهْمَةِ وَالْقَسْوَةِ.

وَفِیَّاتُ الْعَالَمِ مَعَهُ،

سَبْعُونَ وَاثْنَتَانِ کَانَتْ لَهُ حِمَایَةً.

لَوْ کَانَتْ لِکُلِّ جِسْمٍ آلَافُ الْأَرْوَاحِ،

لَعَرَفَ دَرْبَهُ بِصِدْقٍ.

لِذَلِکَ الرَّجُلِ الطَّاهِرِ مِنْ بَیْنِ الْأَزْمَانِ،

لِذَلِکَ الْهَادِی، لِذَلِکَ الرَّمْزِ، النَّجَابَةِ.

الْآنَ شَابُورُ بِرُوحِکَ وَنَفْسِکَ،

اجْعَلْهَا عَلَى قَانُونَ قَلْبِکَ.

فَإِنَّ عَاشُورَاءَ تَتَکَرَّرُ کُلَّ حِینٍ،

یَجِبُ أَنْ تَسْمَعَ فِی قَلْبِکَ نِدَاءَهَا.

فَهَلْ مِنْ نَاصِرٍ؟ کُلَّ حِینٍ یَطْلُبُ،

مِنَ الْأُمَّةِ نُصْرَةَ الْحَقِّ، ذَلِکَ حُسَیْنُکَ.

*(الشاعر: شاپور / الدکتور حجت الله سلیمانی

عضو هیئة التدریس ورئیس تحریر مجلة نداء الإیثار بجامعة طهران للعلوم الطبیة)*

 

 

شعر «محرم» سرشار از تصاویر دوگانه‌ای‌ست که با سلاح واژه‌ها صف حق و باطل را به‌روشنی ترسیم می‌کند. تقابل میان نور و تاریکی، وفاداری و خیانت، هدایت و دنائت، با زبانی استوار و حماسی بیان شده است. انتخاب وزن و موسیقی کلاسیک نیز کاملاً با فضای عاشورایی شعر هم‌خوانی دارد.

 

خلاصه تحلیلی شعر «محرم»

۱. موضوع محوری شعر:
تقابل حق و باطل در واقعه عاشورا و دعوت به همدلی با ندای یاری‌خواهی حسین (ع).

۲. زبان و قالب شعری:
شعر در قالب مثنوی با زبان کلاسیک و بیانی خطابی سروده شده که قدرت حماسی بالایی دارد.

۳. تصویرها و مضامین برجسته:
تصاویر دوقطبی «نور و هدایت» در برابر «شب و دنائت» برجسته‌اند. تعبیر «دو جبهه در محرم صف کشیده» و تصویر لشکر خبیثان در برابر یاران وفادار، از قدرت تصویری بالایی برخوردار است.

۴. پیام نهایی:
ندای «هل من ناصر» هنوز جاری است و هر انسان آزاده‌ای باید همچون یاران حسین (ع)، آماده‌ی پاسخ باشد.

۵. جایگاه و ارزش هنری:
این شعر در دسته اشعار تعلیمی-حماسی قرار می‌گیرد که به شکلی زیبا و متعهدانه، مفاهیم عاشورا را به زبان امروز بازمی‌تاباند. استفاده از تضاد معنایی و ساختار پرسش‌برانگیز در پایان شعر، آن را تأثیرگذار و ماندگار می‌کند.

 

 

بازتاب حماسه عاشورا در شعر «محرم» شاپور

نویسنده: نوید آگاه

چکیده

شعر «محرم» سروده‌ی دکتر حجت‌اله سلیمانی (شاپور)، نمونه‌ای برجسته از ادبیات آیینی–حماسی معاصر است که با زبانی خطابی و موسیقایی، به بازنمایی نبرد حق و باطل در کربلا می‌پردازد. شاعر با بهره‌گیری از ساختار تقابلی، مضمون عاشورا را نه به عنوان یک واقعه تاریخی، بلکه به عنوان حقیقتی زنده و فرازمانی مطرح می‌سازد. در این نوشتار، ضمن بررسی ساختار، تصاویر و مضامین برجسته‌ی شعر، جایگاه آن در پیوند با سنت ادبیات عاشورایی و نقش آن در بیدارسازی مخاطب معاصر تحلیل می‌شود. نتیجه آن است که این اثر می‌تواند الگویی برای پیوند هنر متعهد با فرهنگ مقاومت و معرفت دینی در دوران معاصر باشد.

کلیدواژه‌ها: شعر آیینی، محرم، عاشورا، ادبیات معاصر، شاپور، حماسه، پیام اجتماعی

���� مقدمه

شعر، همواره زبان گویای فرهنگ‌ها بوده است؛ و در فرهنگ شیعی، این زبان بیش از هر جا، در سوگ‌سروده‌های عاشورا طنین افکنده است. واقعه کربلا نه‌تنها یک رخداد تاریخی، بلکه الگویی معرفتی و ارزشی است که در طول قرن‌ها، شاعران بسیاری آن را به زبان آورده‌اند.
در این میان، شعر «محرم» سروده‌ی دکتر حجت‌اله سلیمانی (شاپور) با ترکیب دو عنصرشور و شعور عاشورایی، نمونه‌ای درخشان از تداوم ادبیات حماسی–دینی در روزگار ماست. پرسش اصلی مقاله این است: این شعر چگونه با استفاده از زبان، تصویر و پیام، مفهوم عاشورا را به مخاطب معاصر منتقل می‌کند؟

���� ساختار و زبان شعر

شعر «محرم» در قالب مثنوی و با زبانی کلاسیک اما روان سروده شده است. در سراسر شعر، ساختاری دوگانه (تقابلی) به چشم می‌خورد که تقابل‌های معنایی زیر را بازتاب می‌دهد:

• حق / باطل
• هدایت / دنائت
• مظلوم / خبیث
• نور / ظلمت
• وفا / خیانت

این قطب‌بندی‌ها، نه‌تنها شاکله‌ی مفهومی شعر را می‌سازند، بلکه سبب می‌شوند مخاطب به تفکر در جایگاه خود در این نبرد جاودانه فراخوانده شود. زبان شعر، آمیخته با واژگان پرقدرتی چون «صف کشیده»، «آتش»، «رذالت»، «هدایت»، «سمبل نجابت» است که بار عاطفی بالایی دارند.

 تصویرسازی‌ها و مضامین برجسته

از تصویرهای برجسته‌ی شعر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «دو جبهه در محرم صف کشیده»: تصویر نبردی ابدی میان دو سپاه، فراتر از زمان
• «شب تیره به صد خدعه دنائت»: تاریکی شب نماد خفای ظلم و مکر باطل
• «تو باید بشنوی در دل ندایت»: دعوت شاعر به شنیدن نجوای عاشورایی در درون انسان

شاعر با انتخاب هوشمندانه این تصاویر، نشان می‌دهد که کربلا فقط یک میدان در گذشته نیست؛ بلکه میدانی است در جان و جهان هر انسان، در هر زمان.

���� عاشورا به مثابه حقیقت زنده

در بیت پایانی، شاعر به مهم‌ترین پیام خود اشاره می‌کند:

«که هَل مِن ناصِراً هر دم بخواهد / ز امت یاری حق آن حسینت»

اینجا، عاشورا نه روایتی کهن، بلکه ندایی تازه و پیوسته است. این بند، شعر را از سطح سوگ‌نامه به سطح دعوتنامه ارتقا می‌دهد؛ دعوتی به حضور در صف حق، در هر عصر و نسل.

���� درباره شاعر

دکتر حجت‌اله سلیمانی، با تخلص شاپور، نویسنده، استاد دانشگاه، و سردبیر مجله‌ی «ندای ایثار» در دانشگاه علوم پزشکی تهران است. او از شاعران معاصر متعهد است که با بهره‌گیری از مضامین عرفانی، انسانی و حماسی، اشعاری سرشار از معنا و رسالت اجتماعی خلق می‌کند. اشعار شاپور تلفیقی از درون‌مایه‌های الهی، مسئولیت اخلاقی، و واکنش نسبت به دردهای انسان امروز است و جایگاهی ممتاز در شعر آیینی و ادبیات متعهد معاصر دارد.

نتیجه‌گیری

شعر «محرم» شاپور، نمونه‌ای زنده از آن چیزی‌ست که می‌توان آن راادبیات بیدارگرنامید. شعری که در آن، عاشورا نه پایان‌پذیر، بلکه تکرارشونده و قابل احیاء است. این شعر نشان می‌دهد که هنوز می‌توان با زبان شعر، نه‌فقط سوگوار شد، بلکه آگاه شد، فریاد زد و ایستاد.
بی‌تردید، چنین اشعاری می‌توانند در تربیت فرهنگی جامعه، الهام‌بخشی نسل جوان، و پایداری هویت دینی نقشی عمیق و ماندگار ایفا کنند.

 منابع

1. شفیعی کدکنی، محمدرضا. صور خیال در شعر فارسی. تهران: سخن، ۱۳۸۹.
2. موسوی گرمارودی، سیدعلی. تحلیل ادبیات عاشورا. تهران: اطلاعات، ۱۳۹۰.
3. زرین‌کوب، عبدالحسین. با کاروان حلّه. تهران: علمی فرهنگی، ۱۳۷۲.
4. حاتمی، محمد. «شعر عاشورا در ادبیات معاصر ایران»،مجله پژوهش‌های ادبی، ۱۳۹۷، شماره ۲۵.
5. Soleimani, Hojatollah. “MuharramPoem.”Neday-e Isar Magazine, TUMS, July 2024.
6. Mir, Mustansir.Understanding the Islamic Scripture. Edinburgh University Press, 2019.
7. Eagleton, Terry.Literary Theory: An Introduction. Wiley-Blackwell, 2008.

 

 

The Echo of Karbala: A Critical Reading of “Muharram” by Shapur

✍️Author: Navid Agah

���� Abstract

The poem“Muharram”by Dr. Hojatollah Soleimani, known poetically asShapur, is a powerful example of contemporary ritual poetry in Persian literature. Through a structured use of dual imagery, rhetorical language, and rhythmic tone, the poet revitalizes the eternal confrontation between truth and falsehood symbolized by the Battle of Karbala. In this paper, the formal elements, dominant themes, and socio-religious implications of the poem are analyzed, arguing that“Muharram”offers a model of committed poetry that bridges traditional faith with modern spiritual and ethical consciousness.

Keywords: Ritual poetry, Muharram, Ashura, Persian literature, Shapur, epic, spiritual message

 Introduction

Poetry has always been the expressive soul of civilizations. In Shi'a culture in particular, poetry has played a vital role in mourning rituals and spiritual reflection. The tragedy of Karbala is not merely a historical narrative—it is an eternal symbol of resistance, sacrifice, and moral clarity.
Dr. Hojatollah Soleimani, with the pen nameShapur, joins this long tradition of Ashuraic poets through his poem“Muharram”, which blends emotional fervor with intellectual depth. This paper seeks to explore how the poem communicates the living spirit of Ashura through language, imagery, and message.

 Structure and Language

The poem is composed in the Masnavi form—a classic Persian meter suitable for narrative and didactic expression. The dominant stylistic feature is semantic dualism, which appears in dichotomies such as:

• Truth / Falsehood
• Guidance / Degradation
• Innocence / Wickedness
• Light / Darkness
• Loyalty / Betrayal

Such contrasts not only reflect Qur'anic rhetorical patterns but also mirror the symbolic nature of the Karbala event. The diction is rich with evocative terms like“line of fire”,“ranks of the wicked”, and“voice of divine call”, which intensify the spiritual and emotional charge.

 Imagery and Core Themes

Some of the most memorable images include:

• “Two fronts lined up in Muharram”: suggesting the universality of the battle between justice and tyranny
• “Dark night full of cunning and disgrace”: evoking moral decay behind material power
• “You must hear the call within your soul”: a direct appeal to the reader’s conscience

Through these images, Shapur portrays Karbala not as a past event, but as a timeless spiritual battlefield existing within every human being.

 Ashura as a Living Reality

The poet culminates his message in the final lines:

“That cry—Hal Min Nasir—echoes every moment,
From your Hussain, a call for justice and support.”

This line transforms the poem into aninvitation, urging the reader not to merely mourn Ashura but to embody its moral mission. Ashura, thus, is not confined to history—it is a living, breathing plea for truth that persists in every era.

���� About the Poet

Dr. Hojatollah Soleimani, known by his literary pen nameShapur, is a writer, university professor, and the editor-in-chief ofNeday-e Isar—a cultural journal at Tehran University of Medical Sciences. He is regarded as a socially committed poet whose works blend spiritual, ethical, and epic dimensions. His poetry offers a reflective space that bridges mystical insight with contemporary moral responsibility.

 Conclusion

“Muharram”by Shapur is a shining example of what may be calledawakening literature—a form of poetry that both grieves and inspires. The poem reimagines Ashura not just as a ritual event, but as a continuous call to truth, dignity, and moral resistance.
Such works have the power to shape cultural identity, educate younger generations, and uphold the values of justice and faith in turbulent times.

 References

1. Shafiei Kadkani, Mohammad-Reza.Imagery in Persian Poetry. Tehran: Sokhan Publications, 2009.
2. Mousavi Garmaroudi, Seyyed Ali.Interpretation of Ashuraic Literature. Tehran: Ettelaat Publishing, 2011.
3. Zarrinkoub, Abdolhossein.With the Caravan of Helleh. Tehran: Elmi-Farhangi, 1993.
4. Hatami, Mohammad. "Ashura Poetry in Contemporary Iran,"Persian Literary Research Journal, 2018, No. 25.
5. Soleimani, Hojatollah. “MuharramPoem.”Neday-e Isar Magazine, TUMS, July 2024.
6. Mir, Mustansir.Understanding the Islamic Scripture. Edinburgh University Press, 2019.
7. Eagleton, Terry.Literary Theory: An Introduction. Wiley-Blackwell, 2008.