احسان

به مناسبت روز احسان و نیکوکاری

 

احسان

 

به احسان نکو باش نیکو نگار

که آن باشد از نیک پروردگار

 

و اطعام کن هر فقیر و یتیم

ببخش از وجودت به راه کریم

 

بیاموز راه درست و صواب

که پاداشِ آن پُر دُر است و ثواب

 

چراغی که هر دَم به منزل رواست

بدان آن به مسجد گهی نارواست

 

که احسان بُوَد عدلِ پروردگار

عدالت به احسان شود استوار

 

به مالَت نکوباش با مردمان

به رویت که خوش باشد انسان بمان

 

به انفاق کن بر مسلمان کمک

به احسان شود هر کمک مردُمک

 

گره باز کن از مصائب که آن

فضیلت بُوَد آن نکو بر جهان

 

نکوکار، کارَش زِ احسان بُوَد

تبسم، تعلم به احسان بُوَد

 

نکو کار کردن به عالم سَر است

که احسان همان کار نیکو بَر است

 

ثمر می دهد آن درخت نکو

و احسان کند سایه اش راز گو

 

درختی که احسان شود بارِ آن

زِ آن سایه ها جان بگیرد جهان

 

سَراپای عالَم زِ احسان گُل است

که احسان گلستان پر از سُنبل است

 

خدا پُر کند آن درختِ جهان

پر از میوه و شاخ و برگِ جوان

 

سروده شده به مناسبت روز احسان و نیکوکاری 

شعر از شاپور (دکتر حجت اله سلیمانی)7 اسفند 1403

عضو هیات علمی و سردبیر مجله ندای ایثار دانشگاه علوم پزشکی تهران

  https://nesar.tums.ac.ir/

 

 

 

تحلیل شعر "احسان": فلسفه نیکوکاری و عدالت

���� چکیده
این مقاله به بررسی شعراحسان سروده شاپور (دکتر حجت‌اله سلیمانی) می‌پردازد که مضامینی همچون نیکوکاری، عدالت و مسئولیت اخلاقی را مطرح می‌کند. این شعر با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی و اخلاقی، اهمیت بخشندگی را در ایجاد جامعه‌ای عادل و دلسوز به تصویر می‌کشد. از طریق خوانش دقیق ساختار شعر، استعاره‌ها و مفاهیم فلسفی آن، این پژوهش نشان می‌دهد که احسان بیانگر ارزش‌های جهانی انسانی است که از مرزهای فرهنگی و زبانی فراتر می‌رود.

���� کلیدواژه‌ها: احسان، عدالت، شعر فارسی، فلسفه اخلاق، نیکوکاری

۱. مقدمه

شعر از دیرباز وسیله‌ای نیرومند برای انتقال آموزه‌های اخلاقی و انسانی بوده است. سنت ادبی فارسی، که با شاعرانی چون سعدی، مولانا و حافظ غنا یافته، همواره بر مضامین نیکوکاری و نوع‌دوستی تأکید داشته است. شعراحسانسروده شاعر معاصر، شاپور، این سنت را ادامه داده و تأملی عمیق بر فضیلت نیکوکاری (احسان) و نقش آن در استواری عدالت ارائه می‌دهد. این مقاله به بررسی ساختار شعر، اهمیت موضوعی آن و پیامدهای فلسفی‌اش می‌پردازد.

۲. ساختار و سبک شعری

این شعر از ساختاری آهنگین و متوازن پیروی می‌کند که در آن هر بیت در قالب حکمت اخلاقی ارائه می‌شود. شاعر از آرایه‌های ادبی همچون استعاره، توازی و تمثیل بهره می‌گیرد تا اهمیت نیکوکاری را برجسته کند. برای مثال، تصویر مکرر «درخت احسان» نماد تأثیر ماندگار اعمال نیک است که بر این ایده تأکید دارد که نیکوکاری جامعه را تغذیه و تقویت می‌کند.

۳. تحلیل مفاهیم اصلی

۳.۱ احسان به‌عنوان یک اصل الهی

شاعراحسانرا به‌عنوان یک فضیلت الهی ترسیم کرده و آن را با آموزه‌های دینی که بر بخشندگی و ازخودگذشتگی تأکید دارند، مرتبط می‌سازد. در این راستا، بیت:

«به احسان نکو باش نیکو نگار / که آن باشد از نیک پروردگار»

نشان می‌دهد که اعمال خیر بازتابی از صفات الهی است و نیکوکاری نه یک انتخاب، بلکه یک وظیفه اخلاقی است.

۳.۲ ارتباط عدالت و احسان

شاعر تأکید دارد که عدالت در انزوا نمی‌تواند معنا یابد، بلکه از طریقاحسانمستحکم می‌شود. در بیت:

«که احسان بُوَد عدلِ پروردگار / عدالت به احسان شود استوار»

بیان شده که عدالت و نیکوکاری ارتباطی دوسویه دارند و جامعه‌ای که فقط به اجرای عدالت بدون رحمت بسنده کند، نمی‌تواند به پایداری و سعادت دست یابد.

۳.۳ نمادپردازی درخت احسان

یکی از تصاویر محوری این شعر درخت احسان است که نشان‌دهنده تأثیر طولانی‌مدت نیکوکاری است:

«درختی که احسان شود بارِ آن / زِ آن سایه‌ها جان بگیرد جهان»

این استعاره نشان می‌دهد که نیکوکاری، همچون درختی پربار، سایه‌ای از آرامش و حمایت برای همگان ایجاد می‌کند و تأثیر مثبت آن به نسل‌های آینده منتقل می‌شود.

۴. پیامدهای اخلاقی و فلسفی

پیام شعر با سنت‌های فلسفی و دینی مختلف که بر مسئولیت اجتماعی تأکید دارند، همخوانی دارد. از دیدگاه اسلامی،احسانفضیلتی بنیادی است که فراتر از عدالت صرف، بر سخاوت بی‌چشمداشت تأکید دارد. در فلسفه غرب، این مفهوم با آرماناودایمونیا(سعادت انسانی) در اندیشه ارسطو و اصل وظیفه‌گرایی کانتی که بر اخلاق فراتر از نفع شخصی تأکید دارد، همخوانی دارد.

۵. نتیجه‌گیری

شعراحسانتفکری عمیق درباره بنیان‌های اخلاقی جامعه ارائه می‌دهد. این شعر با ترکیب مفاهیم نیکوکاری، عدالت و حکمت الهی، یادآوری می‌کند که زندگی اخلاقی تنها به اجرای عدالت محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند دلسوزی فعال است. در دورانی که بحران‌های جهانی گسترش یافته‌اند، این پیام‌ها بیش از پیش اهمیت یافته و ضرورت ترویج فرهنگ نیکوکاری و همدلی را گوشزد می‌کنند.

منابع

1. قرآن کریم - آیات مرتبط با احسان و نیکوکاری، مانند سوره بقره (۲:۲۶۷) و سوره آل عمران (۳:۹۲).
2. سعدی، گلستان و بوستان - آموزه‌های اخلاقی درباره نیکوکاری و عدالت.
3. مولوی، مثنوی معنوی - مضامین عرفانی و فلسفی درباره احسان و نیکوکاری.
4. ارسطو، اخلاق نیکوماخوسی - مفهوم سعادت (Eudaimonia) و نیکوکاری به‌عنوان فضیلت.
5. کانت، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق - ارتباط وظیفه اخلاقی و نیکوکاری.
6. هایدگر، هستی و زمان - بحثی درباره مسئولیت و همدلی انسانی.
7. دکتر حسین الهی قمشه‌ای، در جستجوی حسن - بررسی زیبایی‌شناختی و اخلاقی احسان در فرهنگ اسلامی.
8. مرتضی مطهری، عدل الهی - بررسی رابطه عدالت و احسان از دیدگاه اسلامی.
9. دکتر غلامحسین یوسفی، سبک‌شناسی شعر فارسی - تحلیل ویژگی‌های ادبی در شعر فارسی.

 

 

 

 

 

 

Benevolence

Be kind in your kindness, noble and bright,

For it stems from the Lord, the source of light.

 

Feed the poor, embrace the weak,

Give from your soul for the noble to seek.

 

Learn the right and virtuous way,

Its rewards shine bright, like the sun's golden ray.

 

A lamp that always lights the home,

May not at times to the mosque be known.

 

For kindness upholds divine justice high,

With benevolence, fairness will never die.

 

Do not boast of wealth to those you see,

But in your smile, let kindness be.

 

Give charity, help those in need,

Through acts of kindness, humanity feeds.

 

Untie the knots of suffering and pain,

For virtue shines where kindness reigns.

 

A noble heart, with goodness filled,

Smiles and teaches, as kindness willed.

 

To do good in life is to rise and lead,

For benevolence is a righteous deed.

 

The fruitful tree of kindness grows,

Its shade whispers secrets no one knows.

 

The tree that bears such gracious grace,

Its shade brings life to time and space.

 

The world blooms where kindness stays,

Like a garden full of fragrant sprays.

 

May God bless the one who practices benevolence,

Filling their world with abundant fruits and flourishing branches.

 

Composed on the Occasion of the Day of Charity and Benevolence

Poem by Shapur (Dr. Hojatollah Soleimani)

Member of the Faculty and Editor-in-Chief of Neda-ye Isar Journal,

Tehran University of Medical Sciences Date: February 26, 2025

 

 

 

 

فرانسه

Bienveillance

Sois bon envers la bienveillance et l’humanité, /
Car elle est un don du Seigneur de bonté.

Nourris l’orphelin et le pauvre affamé, /
Offre de toi-même sur le chemin sacré.

Apprends la voie juste et celle du bien, /
Sa récompense est un trésor sans fin.

Une lampe qui éclaire chaque foyer, /
Ne peut toujours briller dans le sanctuaire.

Car la bienveillance est la justice du Seigneur, /
C’est elle qui rend la justice plus forte en cœur.

Ne sois pas fier de ta richesse aux autres, /
Reste humain par ton visage sans fautes.

Aide les musulmans par tes dons sincères, /
La bienveillance est l’acte des cœurs solidaires.

Délivre le monde de ses maux pesants, /
C’est une vertu précieuse en tout temps.

L’homme de bien vit par la générosité, /
Sourire et savoir sont dons de bonté.

Faire le bien est la plus noble des voies, /
Car la bienveillance est le sommet de la foi.

Un arbre noble porte des fruits abondants, /
Son ombre chuchote des secrets apaisants.

Quand un arbre porte le fruit du don, /
Le monde renaît sous son ombre en toute saison.

L’univers entier s’épanouit dans la bonté, /
Un jardin en fleurs, rempli de beauté.

Que Dieu remplisse cet arbre de lumière, /
De branches florissantes et de fruits sincères.

���� Poème de Shapur (Dr. Hojatollah Soleimani)
���� Membre du corps professoral et rédacteur en chef de la revueNeda-ye Isarde l'Université des sciences médicales de Téhéran
���� Écrit à l'occasion de la Journée de la Bienveillance et de la Générosité
���� Date : 26 février 2025 (7 Esfand 1403)

 

 

 

An Analytical Study of the Poem "Ehsan": The Philosophy of Benevolence and Justice

���� Abstract
This paper analyzes the Persian poemEhsanby Shapur (Dr. Hojatollah Soleimani), which explores the themes of benevolence, justice, and moral responsibility. The poem draws upon religious and ethical teachings to illustrate the significance of generosity in fostering a just and compassionate society. Through a close reading of the poem’s structure, metaphors, and philosophical undertones, this study highlights howEhsanreflects universal human values that transcend cultural and linguistic boundaries.

���� Keywords: Benevolence, Justice, Persian Poetry, Moral Philosophy, Ethics

1. Introduction

Poetry has long been a powerful medium for conveying moral and ethical teachings. The Persian literary tradition, enriched by poets like Saadi, Rumi, and Hafez, has consistently emphasized themes of generosity and human kindness. The poemEhsanby contemporary Persian poet Shapur continues this tradition, presenting a profound meditation on the virtue of benevolence (ehsan) and its role in upholding justice. This paper examines the poem’s structure, thematic significance, and philosophical implications.

2. Poetic Structure and Style

The poem follows a rhythmic and balanced structure, with each couplet delivering a moral lesson. The poet employs rhetorical devices such as metaphor, parallelism, and allegory to emphasize the significance of generosity. For instance, the recurring imagery of the “tree of benevolence” symbolizes the perpetual impact of good deeds, reinforcing the idea that acts of kindness nourish society.

3. Thematic Analysis

3.1 Benevolence as a Divine Principle

The poem portraysehsanas a divine virtue, aligning it with religious teachings that emphasize charity and selflessness. The lines:

"Sois bon envers la bienveillance et l’humanité, / Car elle est un don du Seigneur de bonté."

suggest that acts of kindness reflect the benevolent nature of the Creator, making generosity an ethical obligation rather than a mere choice.

3.2 Justice and Benevolence: An Interconnected Ideal

The poem stresses that justice cannot exist in isolation—it is strengthened throughehsan. The verse:

"Car la bienveillance est la justice du Seigneur, / C’est elle qui rend la justice plus forte en cœur."

illustrates how fairness and generosity are interdependent, suggesting that a truly just society must incorporate compassion into its legal and social frameworks.

3.3 The Symbolism of the Tree

One of the poem’s central images is that of a flourishing tree, representing the lasting impact of good deeds:

"Quand un arbre porte le fruit du don, / Le monde renaît sous son ombre en toute saison."

This metaphor conveys the idea that kindness, like a tree, provides shelter and sustenance for generations, reinforcing the poem’s overarching message of long-term moral investment.

4. Ethical and Philosophical Implications

The poem’s message aligns with various philosophical and religious traditions that advocate for social responsibility. From an Islamic perspective,ehsanis a fundamental virtue that goes beyond justice, emphasizing generosity without expectation of return. In Western philosophy, this concept resonates with Aristotle’s notion ofeudaimonia(human flourishing) and Kantian ethics, which value moral duty over self-interest.

5. Conclusion

The poemEhsanoffers a timeless meditation on the moral foundations of society. By weaving together themes of benevolence, justice, and divine wisdom, the poet reminds us that ethical living requires more than fairness—it demands active compassion. In an era of global crises, these messages remain more relevant than ever, urging individuals and societies to cultivate a culture of generosity and empathy.

 

References

1. The Holy Quran - Verses related to benevolence and charity, such as Surah Al-Baqarah (2:267) and Surah Aal-e-Imran (3:92).
2. Saadi, Gulistan and Bustan - Ethical teachings on kindness and justice.
3. Rumi, Masnavi-e Manavi - Mystical and philosophical themes on benevolence and generosity.
4. Aristotle, Nicomachean Ethics - The concept ofEudaimoniaand benevolence as a virtue.
5. Kant, Groundwork of the Metaphysics of Morals - The connection between moral duty and benevolence.
6. Heidegger, Being and Time - Discussions on human responsibility and empathy.
7. Dr. Hossein Elahi Ghomshei,In Search of Beauty - Aesthetic and ethical perspectives on benevolence in Islamic culture.
8. Morteza Motahari, Divine Justice - The relationship between justice and benevolence from an Islamic viewpoint.
9. Dr. Gholamhossein Yousefi, Persian Poetry Stylistics - Analysis of literary features in Persian poetry.

 English Keywords: Persian Poetry, Kindness & Humanity, Poem on Compassion, Ethical Values in Poetry, Shapur Poetry.

 

 

• The Role of Kindness in Persian Literature – مقاله‌ای درباره مهربانی در ادبیات فارسی. (iranicaonline.org)